Hepatit C nedir?
Hepatit C, hastalıklı kişilerin kanında bulunan Hepatit C virüsünün neden olduğu haraciğer hastalığına denir. En sık görülen karaciğer hastalığıdır. Hastalık virüsü taşıyan kan nakli veya kan ile kirlenmiş kesici delici aletlerin ortak kullanılması yolu ile yayılır.
 
Hepatit C nasıl bulaşır?
 Hepatit C kan yolu ile bulaşır. Virüs içeren kanın nakli veya bu kanla kirlenmiş enjektör ucu gibi kesici delici aletlerin başka kişilerce bilerek kullanılmasına veya kaza sonucu batmasına bağlı olarak bulaşır. Ayrıca kan ürünleri ile de geçebilmektedir. Nadiren de olsa organ nakli sırasında hepatit C geçme olasılığı da çok yüksektir. Ancak günümüzde kan nakli ve organ nakillerinde kan ve organ vericiler hepatit C yönünden taranmaktadır.
 
Kimler hepatit C açısından risk altındadır?
  • Sık sık kan nakli yapılan kişiler, özellikle 1992 öncesinde kan nakli yapılmış olan kişiler,
  • Dama içi uyuşturucu kullananlar ve enjektörlerini başkaları ile paylaşanlar,
  • 1987 öncesinde pıhtılaşma faktörü eksikliği nedeni ile kan ürünü alan kişiler,
  • Uzun dönem hemodiyaliz hastaları,
  • HCV pozitif anneden doğan çocuklar,
  • Sağlık çalışanları
  • Birden çok cinsel eşi olup korunmasız olarak ilişkisini devam ettirenler.
 
Hepatit C’li bir hastanın enjektörü kaza sonucu batsa hastalık bulaşma riski ne kadardır?
Kaza sonucu kanla bulaşmış enjektör veya diğer kesici-delici alet yaralanmalarından sonra hepatit C bulaşma riski yaklaşık % 2’dir.
 
Hepatit C hastalığı olup olmadığını hangi testle anlayabiliriz?
Kişinin hepatit C virüsü ile enfekte olduğunu gösteren birçok test vardır. Bunlardan bazıları ELISA, RIBA gib testler ile virüs ile karşılaşıp karşılaşmadığını gösterirken bu testleri pozitif olanlarda PCR testi ile vücuttaki virüs miktarı ölçülür. Tek bir PCR testi pozitifliği hastalığı gösterirken tek bir test negatifliğinde hastalık yoktur denemez. Bu durumda test tekrarlanmalıdır.
 
Hepatit C testinin pozitif olması her zaman hastalığı mı gösterir?
Hayır. Hepatit C tanısında ilk test olarak kullanılan ELISA testinin pozitif olması da her zaman hastalık anlamına gelmez. Yalancı pozitiflik olabileceği gibi virüsle karşılaşıp iyileşen kişilerde de test bir süre pozitif kalır.
 
Hepatit C hastalığı olmasına rağmen testler negatif olabilir mi?
Virüsün insan vücuduna girdikten sonra bağışıklık sistemi tarafından antikor üretmesi için belirli bir süre gerekmektedir. Bu arada hastalık bulguları ortaya çıkmasına rağmen testler negatif olabilir. Bu durumda virüsün genetik materyalini gösteren testler (PCR) erken tanı için kullanılabilir.
 
Hepatit C testi pozitif çıktı, ancak ALT testi de normal bulundu, hala hasta olabilir miym?
 Bu durumdaki hastaların bir kısmında virüs çoğalmaya devam ederek karaciğerde hasar oluşturabilir. Bu nedenle bir hekim kontrolünde diğer testlerin ve gerekirse karaciğer biyopsisinin yapılmasında fayda vardır.
 
Hepatit C’li hastalar hangi işlerde çalışmamalıdır?
Hepatit C’li hastaların herhangi bir işten, çocukların okuldan, oyundan ve kreşlerden kısıtlanmalarına gerek yoktur. Sağlık personeli bile olsa işine devam etmelidir. Enfekte sağlık personelinden hastalara virüs bulaşma riski son derece düşüktür.
 
Günümüzde kan nakli ile hepatit C bulaşma riski nedir?
Günümüzde kanlar son derece duyarlı testlerle taranmaktadır, bu nedenle bulaşma riski 2 milyon ünitede 1 ‘den daha azdır.
 
Hepatit C hastası olan anneden doğan bebeğe hastalık hangi yolla bulaşır, bebek ne zaman test edilmelidir?
Anneden bebeğe doğum sırasında bulaşabilir. Doğar doğmaz yapılan testlerde anneden geçen antikorlar nedeni ile yalancı pozitiflik olabilir. Testler 18.aydan sonra yapılmalıdır. Erken tanı için virüsün genetik materyalini gösteren diğer testler (örn PCR) yapılabilir.
 
Anneden çocuğa emzirme ile geçer mi?
 HAYIR.. Ancak annenin meme başında çatlak ve kanama olması durumunda bulaş olabilir. Bu durumda emzirmeye ara verilebilir.  
 
Hepatit C başka hangi yollar ile bulaşmaz?
  • Hapşırma
  • Öksürük
  • Sarılmak
  • Yiyecek ve içecek kaplarının paylaşımı
  • Gıda ve su ile
  • Tokalaşmak ve aynı ortamı paylaşmak gibi sosyal ilişkiler ile bulaşmaz.
 
Gebeler hepatit C açısından rutin olarak taranmalı mıdır?
Hayır, gebelerin rutin taranmasına gerek yoktur.
 
Hepatit C’li anneden doğan tüm bebekler hepatit C ile enfekte olur mu?
Hepatit C’li anneden doğan bebeklerin % 4 ve daha azı doğum sırasında enfekte olur.
 
Cinsel ilişki ile hepatit C bulaşır mı?
Bir birine sadık iki eş arasında sürdürülen düzenli bir cinsel yaşam ile hepatit C’nin bulaşma riski yok denecek kadar azdır, bu nedenle kondom kullanılmasına gerek yoktur. Buna rağmen eşler arsında riski tamamen ortadan kaldırmak isteniyorsa cinsel ilişki esnasında lateks kondomlar kullanılabilir. Sık cinsel eş değiştirenlerde hepatit C bulaşma riski yüksektir. Ayrıca kanamaya yol açan ilişki ve adet döneminde ilişkiye girilmesi bulaşma riskini artırır. Bu tür davranışı olanlar her cinsel ilişkisinde kondom kullanmalıdır.
 
Hepatit C aile bireyleri arasında bulaşabilir mi?
Evet, sık olmamakla beraber aile bireyleri arasında bulaş olabilmektedir. Temel bulaş yolu kan ve kanla kirlenmiş olan ortak kullanılan malzemelerdir.
 
Böcek veya sivrisinek sokması ile hepatit C bulaşır mı?
Dünyada bu yolla bulaştığını gösteren hiçbir veri yoktur.
 
Dövme, akupunktur ve piercing yaptırmakla hepatit C bulaşır mı?
Eğer bu işlemler sırasında kullanılan malzemeler sterilize edilmeden birden çok hastaya kullanılırsa hepatit C bulaşması olabilir. 
 
Hepatit C virüsü çevrede (dış ortamda) yaşabilir mi? Yaşarsa ne kadar süreyle?
Oda ısısında 16 saat kadar canlılığını sürdürebilir. Ancak 4 günden fazla yaşamaz.
 
Hepatit C’li hastanın kanı veya kanla kirlenmiş çıkartıları etrafa sıçrarsa ne yapılmalıdır?
1 ölçek çamaşır suyu 10 ölçek su ile sulandırıldıktan sonra kan sıçrayan yer bu çözelti ile silinmelidir. Anca bu işlem esnasında eldiven giyilmesi unutulmamalıdır. 
 
Hepatit C hastalığının bulguları nelerdir?
Virüsün vücuda girişinden sonraki ortalama 6-12 hafta (en az 1- en çok 26 hafta) sonra halsizlik, kırgınlık, çabuk yorulma, iştahsızlık, bulantı, kusma, gözlerde sararma, idrar renginde koyulaşama gibi diğer hepatitlerde de görülebilecek akut hepatit tablosu olabilir. Ancak bu tablo çok sık değildir ve hastaların çoğu akut hepatit safhasını farkında olmadan geçirir. Çoğu hastada tanı ya tesadüfen yapılan testler ya da kan vermek istenildiğinde yapılan tarama testleri ile konur. Bu safhada hasalık kronik hepatit evresindedir.
 
Akut hepatit C de tedavi edilmeli midir?
 Genel olarak farkında olmadan geçirilmesi sebebi ile hepatit C akut (yeni) dönemde tedavi edilmeden atlanır. Ve çoğu hastada virüs kronikleşmiş bir enfeksiyon halinde iken tespit edilir. Ancak akut dönemde yakalanan hastalara tedavi uygulandığında hastalığın kronikleşmeyeceği gösterilmiştir. Yapılan çalışmalarda akut dönemde yakalanan ve 6 ay boyunca interferon tedavisine alınan hastaların % 98 de hastalığın kandan tamamen kaybolduğu, ve karaciğer enzimlerinin normale döndüğü saptanmıştır. Bu nedenlerle akut hepatit C enfeksiyonu gelişen hastalar hekim tarafından belirli bir süre izlendikten sonra klasik interferonlar veya pegile formları ile tedavi edilirler.
 
Hepatit C karaciğerden başka hangi organlara zarar verir?
 Hepatit C karaciğer hasarı dışında vücutta deri, böbrekler, tiroit bezi, tükürük bezleri, göz hastalıkları ve romatizmal sorunlara yol açabilir. Şeker hastalığına neden olabilir.
 
Yapılan testlerde hepatit C pozitif çıktı, ancak hiçbir şikayetim yok gene de hasta sayılır mıyım?
Kronik hepatit C’li hastaların çoğunun herhangi bir şikayeti yoktur. Buna rağmen hastalık ilerleyip karaciğer yetmezliği gelişebilir. Karaciğer yetmezliğinin geliştiği dönem ise tedavi açısından geç kalınmış evredir.
 
Hepatit C’li hasta spor yapabilir mi?
Bir yaralanma durumunda başkalarına hastalık bulaştırmama adına önlemlerin alınması şartı ile her türlü sporu yapabilir.
 
Hepatit C’li hastaların yapması gereken özel bir diyet var mıdır?
Hepatitli hastaların alkol alması kesinlikle yasaktır. Alkol almaya devam eden hastalara tedavi de verilmez. Bunun dışında sigara kullanıyorsa bırakılmasında fayda vardır. Özel bir diyet önersi yoktur. Kilo almamaya dikkat edilmelidir. Herhangi bir gıdada kısıtlama da yoktur. Hepatit C tedavi altındaki hastalarda tedaviye bağlı olarak iştah azalması, ağızda boğazda yaralar, metalik tat ve bulantı kusma olabilir. 
 
Hepatit C’li hastalar vitamin kullanabilir mi?
Günlük normal diyette alınması gerektiği kadar vitamin alınmalıdır. Daha fazla vitamin alınmasının gereği yoktur, gereğinden fazla alınan vitaminlerin karaciğere zararlı etkileri olabilir.
 
Akut hepatit C geçiren kişide hastalık her zaman kronikleşir mi?
Virüsü alan kişilerin % 60-80’inde kronik hepatit gelişir.
 
Akut hepatit ne zaman kronik hepatite dönüşür?
Akut hepatit C enfeksiyonundan 6 ay sonra kanda veya karaciğerde hala virüs varsa artık kronik hepatit gelişti denir. Bu aşamadan sonra virüsün kendiliğinden vücuttan temizlenme şansı yok denecek kadar azdır.
 
Kronik hepatitin bulguları nelerdir?
Hastaların çoğunun herhangi bir şikâyeti yoktur. Ya da hafif derecede ve hastalığa özgü olmayan şikayet ve bulgular vardır. En sık görülenleri:
  • Halsizlik
  • Bulantı
  • İştahsızlık
  • Kas, eklem ağrısı
  • Güçsüzlük
  • Kilo kaybı
 
Hepatit C hastalığı olan gebelere tedavi verilebilir mi?
Tedavide kullanılan ribavirin ve interferonların bebeğe olan toksik etkilerinden dolayı gebelere kullanılması uygun değildir. Gebelik sırasında hepatit C saptanmış ise doğum olana kadar beklenilmeli daha sonra anne ve bebek takibe alınıp gerekirse tedavi edilmelidir. Tedavi altındaki bayanların da kesinlikle hamile kalmaması gereklidir. Tedavi bitiminden sonraki 6 ay içinde gebe kalınmamalıdır. Etkin bir doğum kontrol yöntemi kullanmayan bayanlar ve eşleri kronik hepatit C tedavisi alamaz.
 
Gebelik sırasında tedavi alamadığına göre gebelerde hastalık ilerler mi?
Çok az sayıda yapılmış çalışmada gebelerde hastalık ilerlemesi görülmemiş ve doğan çocuklarda da malformasyon görülmemiştir. Başka bir çalışmada da gebeliğin karaciğerdeki hasar üzerine olumlu etkisinin olabileceğini göstermiştir.
 
Kronik hepatit C hastalığı ilerlerse ne olur?
Hasta olanların % 20-30’unda yaklaşık 20- 30 yıllık dönemde siroz gelişir. Ayrıca karaciğer kanseri gelişeme riski de bu virüsü taşımayanlara göre yüksektir.
 
Siroz hastalığı nedir?
Karaciğer dokusunun hepatite, alkol kullanımına veya buna benzer zararlı etkenlere maruz kalmasına bağlı olarak kendi orijinal yapısını kaybedip nedbeleşmesine siroz denir. Nedbeleşen karaciğer dokusu asıl görevini yapamaz ve karaciğer yetmezliğine bağlı bulgular ortaya çıkar.
 
Sirozun şiddetini artıran risk faktörleri var mıdır?
Hepatit virüsünün alınma yaşına bağlı olarak daha erken olabileceği gibi 20-30 yıl gibi bir ortalama sürede ortaya çıkan siroz bazı durumlarda şiddetlidir;
  • Yaş (ileri yaşlarda siroz daha şiddetlidir)
  • Erkek hastalarda siroz daha şiddetlidir
  • Alkol kullananlarda siroz daha şiddetlidir
  • Sigara ve tütün kullananlarda siroz daha şiddetlidir
  • Birlikte AIDS hastalığı olanlarda siroz daha şiddetlidir
 
Hepatit C genetik testlerinde virüsün farklı genetik yapıları saptanmaktadır. Bu genetik farklılık bir önem taşır mı?
Testlerde farklı genetik yapıların önemi vardır. Genotip 2 ve genotip 3 denilen virüs tipleri, genotip 1 denilen virüs tiplerine göre tedaviye daha iyi cevap verir.
 
Tedavi öncesi genotip bakılmalı mıdır?
Türkiye’deki hepatit C’li hastalarda en sık gösterilen genotip, % 90-95 oranında tip 1’dir. Buna rağmen tedavi öncesi genotip bakılması önerilmektedir.
 
Bir hasta birden fazla genotiple enfekte olabilir mi?
Hastalık sırasında oluşan antikorlar koruyucu olmadığından bir kişi birden fazla genotip ile enfekte olabilir.
 
Karaciğer biyopsisi niçin yapılır?
Hepatit C virüsünün karaciğere verdiği hasarı ve hasarın derecesi en iyi gösteren test karaciğer biyopsisidir. Bu nedenle tedavi öncesinde karaciğerdeki hasarı göstermek adına biyopsi yapılmaktadır. Biyopsi sonucunda karaciğerdeki hasar ilerlememiş ise tedavi edilmeden izlem yapılabilmektedir. Ayrıca karaciğer biyopsisi, yapılan tedavinin etkinliğini görmek için yapılabilir.
 
Biyopsi yaptırmak zararlı mıdır?
Tecrübeli kişilerce yapılan karaciğer biyopsisinde risk son derece düşüktür. Biyopsiye bağlı görülebilecek istenmeyen sonuçlar kanama, safra kesesi yırtılması, lokal enfeksiyon ve tansiyon düşmesidir. Ancak bu tür yan etkiler son derece nadir görülür.
 
Biyopsi yaptırdıktan sonra nelere dikkat etmeliyim?
Biyopsi yaptırdıktan sonraki 5-7 gün aspirin gibi kanı sulandırıcı ilaçlar alınmamalıdır. Bir hafta süreyle 9 kg’dan daha ağır yükler kaldırılmamalıdır.
 
Kronik hepatit C’nin tedavisi mümkün müdür?
Günümüzde kullanılan pegile interferonlar ve ribavirinin birlikte düzenli kullanımı ile % 60-70 oranında vücuttan virüsün temizlenmesi şansı vardır. Başarı oranı hastalık yapan virüsün genotipine göre değişmektedir.
 
Tedavi başarısını etkileyen başka faktör var mıdır?
Kandaki virüsün miktarı, hastanın yaşı, virüsü alma süresi ile tedavi başlanması arasındaki süre, karaciğerin durumu tedaviyi etkileyen diğer faktörlerdir.
 
Kronik hepatit C’de tedavi süresi ne kadardır?
Virüsün genotipine bağlı olarak tedavi süresi 24 veya 48 haftadır.
 
Tedavi başarısını artırmak için hasta nelere dikkat etmelidir?
Hekim tarafından verilen ilaçları tam zamanında ve dozunda kullanmak en önemli faktördür. Tedaviyi düzenleyen hekime danışılmadan tedavi amaçlı bitkisel veya geleneksel diğer ilaçlar kesinlikle kullanılmamalıdır. Yapılan çalışmalarda bu tür ilaçlardan hiçbirinin hepatit tedavisinde faydalı olduğu gösterilmemiştir. Üstelik bilinçsiz kullanım hastalığın ağırlaşmasına ve karaciğer yetmezliğine götürebilir.
 
Şeker hastalığı veya tansiyon hastalığı gibi başka hastalıklardan dolayı kullanılmakta olan ilaçlar hepatit C’li hastalarda kesilmeli midir?
İlaçların çoğu karaciğer ile etkileştiğinden kullanılan ilaçlar mutlaka hekim kontrolünde kullanılmalıdır.
 
Tedavide kullanılan ilaçların yan etkileri var mıdır? Varsa nelerdir?
Tedavide kullanılan interferonlara bağlı en sık görülen yan etkiler ateş, üşüme titreme, baş ağrısı, kas ağrısı ve çarpıntıdır. Bu tabloya grip benzeri tablo denir. Bu şikayetler tedavinin ilerleyen haftalarında azalacak, hatta bazı hastalarda tamamen kaybolacaktır. Tedavinin ilerleyen haftalarında yorgunluk, saç dökülmesi, depresyon, huysuzluk, kan değerlerinde azalma gelişebilir. Ciddi yan etki görülme sıklığı % 2’den azdır ki bunlar ağır depresyon, tiroit hastalıkları, akut kalp ve böbrek yetmezliği, göz ve akciğer problemleri, ani işitme kaybı ve nöbet geçirmedir. Ayrıca tedavide kullanılan ribavirine bağlı kan düzeylerinde düşme, bulantı, ishal, kuru öksürük gelişmektedir. Bu yan etkilere bağlı olarak ilaçların doz ayarlaması gerekebilmektedir. Yan etkinin şiddetine göre tedaviyi planlayan hekim tarafından ilaç dozları yeniden düzenlenebilir. Hasta kendiliğinden tedaviyi kesmemeli ve doz değişikliği yapmamalıdır.
 
Hepatit C tedavisi sırasında saçlarımda dökülme oldu. Tekrar saçlarım çıkar mı?
Hepatit C tedavisi sırasında görülen saç dökülmesi kanser tedavisine benzemez. İlaçlar kesildikten sonra saç dökülmesi kesilecek ve dökülen saçların yerine büyük oranda yenisi çıkacaktır.
 
Hepatit C tedavisine bağlı gelişen bulantı ve iştahsızlıkla nasıl baş edilmelidir?
  • İlaçları almadan önce yemek yiyin.
  • Rahatsız edici gıda ve kokulardan uzak durun
  • Az sayıda büyük öğünler yerine azara azar ama sık sık yemek yiyin
  • Canınızın istediği yemekleri yeterli miktarda yiyin
  • En iyi gıdalar karbonhidrat, yağ ve protein açısından dengeli olan gıdalardır.
 
İlaçların yan etkisini azaltmak için neler yapılabilir?
İnterferon enjeksiyonunun akşamları yapılması yan etkileri azaltabilir. Ayrıca interferon enjeksiyonu öncesinde parasetamol grubu ağrı kesici alınması grip benzeri şikayetleri azaltır.
 
Hepatit C’ye bağlı gelişen yorgunlukla nasıl baş edilebilir?
Düzenli hafif, her gün aynı saatte yapılan egzersizler faydalı olabilir. Ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır. Uyku düzenli olmalıdır, bol sıvı alınmalı ve dengeli beslenilmelidir.
 
Verilen tedavinin etkili olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Tedavi sırasında ve tedavi bittikten sonra virüs sayımı yapılır. Tedavi bittikten 6 ay sonra yapılan testlerde virüs sayılamazsa kalıcı cevap alınmıştır denir. Ayrıca yapılan ölçümlerde ALT testinin de normal sınırlara dönmesi istenir.
 
Kronik hepatit C’de karaciğer kanseri oluşumunu artıran risk faktörleri var mıdır?
EVET…Bazı faktörler karaciğer kanseri riskini provoke eder, bunlar;
  • Alkol kullanımı
  • Siroz gelişimi
  • İleri yaş
  • Erkek hasta olmak
 
Hepatit C hastalığından koruyan aşı var mıdır?
Günümüzde koruyucu aşı henüz geliştirilememiştir.
 
Hepatit C hastasıyım. Hastalığı başkalarına bulaştırmamak için nelere dikkat etmeliyim?
  • Kan vermeyin, organ bağışlamayın,
  • Kan ile kontamine olabilecek jilet, tırnak bakım malzemeleri, diş fırçası gibi kişisel eşyalarınızı başkaları ile paylaşmayın
  • Bir yeriniz kesilirse kanın etrafa bulaşmamasına dikkat edin
 
Hepatit C’li hasta hepatit A ve B aşısı olmalı mıdır?
Hepatit C’li hasta, hepatit B bulaşı açısından risk grubunda ise aşılanmalıdır. Ayrıca daha önce hepatit A geçirmedi ise aşı ile korunmalıdır.
 
Hepatit C ve karaciğer nakli (transplantasyon)
Hepatit C vakalarında tedaviye cevap alınamaz ve karaciğer görevini yapamaz bir hale gelirse, yani ileri evre siroz tablosu gelişirse artık bu hastalar karaciğer nakline aday hastalardır ve transplantasyon gereklidir.